― 18 Ocak 2022
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı tarafından İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) organizatörlüğünde Hayatımız Maden 4. Madencilik Çalıştayı düzenlendi.
Madenciliğin ekonomiye katkıları, sürdürülebilirlik ve sorumlu madencilik gibi birçok konunun ele alındığı ve Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Genel Müdürü Sayın Dr. Hasan Hüseyin Erdoğan’ın da oturumlarda konuşmacı olarak yer aldığı çalıştayın açılışında konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Sayın Şeref Kalaycı, madencilik sektörünün günümüzde gelişmiş birçok ülkenin teknoloji ve refaha ulaşmasına katkı sağladığına değindi. Prof. Dr. Kalaycı, “Madencilik, ekonomik kalkınmayı başlatan sektör oldu. Üretim ve ihracat odaklı modeli uyguladığımız günümüzde ise madenler daha çok istihdam ve gelir sağlarken daha az cari açık anlamına geliyor. Bundan dolayı sürdürülebilir üretim ve sorumlu madenciliğe önem veriyoruz. Bakanlık olarak bizim madencilik konusunda iki kırmızı çizgimiz var: İş sağlığı ve güvenliği ile çevre. Bu kapsamda maden sahalarının denetimlerini hassasiyetle yapmaya devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.
Ticaret Bakan Yardımcısı Sayın Rıza Tuna Turagay ise ülkelerin ekonomide olduğu gibi madencilikte de sürdürülebilirliğe önem verdiğine dikkat çekti. Turagay, “Bakanlık olarak en büyük amacımız uç ürün ve katma değeri yüksek ürün üretmek. Bunu da tamamıyla kendi üretimimizle gerçekleştirmemiz gerekiyor. Bakanlık olarak madencilik sektörünün önünü açmak için her türlü desteği sağlayacağız” şeklinde konuştu.
Dünya enerji ihtiyacı için kömür en önemli kaynaklardan birisi
Açış konuşmalarının ardından oturumlara geçildi. Çalıştayın 1. Oturumu olan Sanayide Maden konulu oturumda konuşmacı olarak yer alan TKİ Genel Müdürü Dr. Hasan Hüseyin Erdoğan, kömürün kullanım alanları ve enerjideki payı ile ilgili bilgiler verdi. Dr. Erdoğan şunları kaydetti:
“Hem geçmişe baktığımızda hem de günümüzdeki rakamları incelediğimizde dünyadaki enerji talebinin büyük bir bölümünün kömür tarafından sağlandığını görüyoruz. Bugün dünyanın birincil enerji arzının yaklaşık yüzde 27’sinin kömür tarafından karşılandığını görüyoruz. Petrol yüzde 31 ile ilk sırada yer alırken, kömür dünyanın ihtiyaç duyduğu enerjinin yüzde 27’sini karşılıyor. Elektrik enerjisi üretimine baktığımızda da durum çok farklı değil, hatta belirgin bir şekilde kömürün önemini ortaya konuyor. Dünya bugün kullandığı elektrik enerjisinin yüzde 35’ini yani 3’te 1’ini kömürden üretiyor. Bu oran ülkeden ülkeye farklılık gösterse de dünya ortalaması yüzde 35 oranında. Ülkemize baktığımızda da durum çok farklı değil. İklim değişikliği ile mücadele kapsamında tabii ki yapılması gerekenler var, bunlarda hem fikiriz ama bunun yolu kömürden çıkılması değildir. Uygun teknolojiler ile, mevcut santrallerin geliştirilmesi ile, yeni kurulacak olan elektrik santrallerinin daha düşük emisyonlarla hatta sıfır emisyonla çalışacak şekilde kurulması ile kömür çok daha çevre dostu hale getirilebilir ve kömür günümüzde olduğu gibi enerji ihtiyacının karşılanmasında önemli bir kaynak olmaya devam edebilir. Zaten uluslararası projeksiyonlar bunu gösteriyor, bu tür yatırımlarla bu tür iyileştirmeler ile 2040 yılına kadar yüzde 22’ler seviyesine düşmesi bekleniyor. Hatta uluslararası rakamlar kömürden kaynaklanan emisyonların 2 gigaton civarında bir azaltmanın mümkün olduğunu gösteriyor.”
“Kömür sanayide her alanda kullanımı olan bir ürün”
Kömürün kullanım alanlarının çok çeşitli olduğuna da vurgu yapan Dr. Hasan Hüseyin Erdoğan, konuşmasına şöyle devam etti:
“Üretilen kömürün büyük bir bölümü termik santrallerde elektrik üretimi amacıyla kullanılıyor. Bunun yanında demir-çelik sanayinde önemli bir yakacak olarak da kullanılıyor. İlave olarak şeker fabrikalarımız, kâğıt fabrikalarımız, kiremit ve tuğla endüstrisi, seramik endüstrisi ve daha birçok sanayi dalında kömür kullanılıyor ve biz de TKİ olarak bu ihtiyacı karşılıyoruz. TÜİK verilerine göre 2021 yılının Ekim ayı sonu itibariyle elektrik üretimi amacıyla termik santrallerde 64,5 milyon ton kömür kullanılmış. Demir-çelik sanayi tarafında, endüstri tarafında kullanılan miktara baktığımızda ise 5,68 milyon tonluk bir tüketim görüyoruz. Sanayinin diğer dallarında ise 10,85 milyon tonluk bir kömür kullanımı var. Bunlar tabii hem yerli hem de ithal kömürlerle oluşan miktarlar. Ekim ayı sonu itibariyle diğer miktarları da katarsak; ülkemizin enerji ihtiyacı için yaklaşık 84 milyon tonluk bir kömür kullanımını görüyoruz. Çimento sektörü yüksek ısıya ihtiyaç duyan bir sektör olduğu için kömür, çimento sektörü için de önemli bir kaynak. 1 ton çimento üretimi için kömürün kalorifik değerine bağlı olarak 200 ile 450 kilogram arasında kömüre ihtiyaç var. Yine alüminyum için de durum farklı değil, alüminyum üretiminde ihtiyaç duyulan enerjinin yaklaşık 60’ının kömürden elde edildiğine ilişkin bilgiler mevcut. Bugün dünyada üretilen hidrojenin yüzde 20’si kömürden elde ediliyor. Yine çelik üretiminde bugün dünyada üretilen çeliğin yaklaşık yüzde 70’inin üretiminde kömür enerji kaynağı olarak kullanılıyor.”
Kömürden yapılan gübre: Hümas
TKİ olarak kömürden gübre ürettiklerinin ve ülke tarımına katkı sağladıklarının altını çizen Erdoğan, “Kömür için çok farklı kullanım alanları var ama ben TKİ olarak önemli bir kullanım alanımıza özellikle değinmek istiyorum. Leonardit adını verdiğimiz, nispeten düşük kalorili ama organik içeriği yüksek kömürlerden gübre üretiyoruz. Hümas adını verdiğimiz ve Gübretaş üzerinden pazarlamasını yaptığımız muazzam bir toprak düzenleyicisi. Yani kömürü sadece enerji kaynağı değil, aynı zamanda tarıma da katkı sağlayan bir hammadde olarak görüyorum. İnşallah bunun da önünü biraz daha açmayı ve kapasitemizi arttırmayı, ülkemiz tarımına da daha fazla katkı sağlamayı hedefliyoruz” ifadelerini kullandı.
“Yerli linyitler nadir toprak elementleri bakımından çok zengin”
Kömürün gazlaştırılması ile birçok önemli kimyasalın elde edildiğini ifade eden Dr. Erdoğan, konuşmasını şöyle tamamladı:
“Kömürü gazlaştırarak, oksijen ve hava kullanarak birçok kimyasal maddeyi elde etmek mümkün. Örneğin kömürün gazlaştırılması sonrasında Üre ve amonyak gibi önemli kimyasal maddeler elde ediliyor. TKİ olarak bizim de bu konuda çalışmalarımız var. Kömüre yönelik dünyadaki çalışmalar araştırıldığında ise kömürden aktif karbon, grafen, sentetik grafit elde edilmesi mümkün. Bu maddeler özellikle gelişmiş teknolojik ürünlerde son derece kritik olan ve kullanılması elzem olan maddeler. Mesela grafen son derece sağlam, dayanıklı, estetik ve elektrik iletkenliği çok yüksek olan bir madde. Bu özellikleri dolayısıyla birçok alanda tercih ediliyor. Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü Başkanlığını yaptığım dönemde bir çalışma yapmıştık; yerli linyitlerimiz dünyadaki kömürlerin çok daha üzerinde nadir toprak elementleri içeriyor. Linyitlerimiz 110-120 ppm’in üzerinde nadir toprak elementi içeriyor. Bunu çok ilginç bulmuş ve başlattığımız bu projeyi TKİ’de de devam ettiriyoruz. Özellikle termik santrallerimizin küllerinden nadir toprak elementlerinin elde edilmesini ve sanayimize kazandırılmasını çok değerli buluyorum. Nadir toprak elementlerinin bazıları yüksek teknoloji için vazgeçilmez ürünler, onlar olmadan üretilemeyecek olan birçok ürün var. Kullandığımız telefonlarımızda, dokunmatik ekranlarda, farklı alanlarda kullanılan 8 farklı nadir toprak elementi var.”
Çalıştay kapsamında ayrıca Madenciliğin Ekonomiye Katkıları, Madencilik Algı Araştırması Sunumu, Madencilikte Sürdürülebilirlik ve Sorumlu Madencilik, Mevzuat ve Ruhsatlandırma, Çevre ve Rehabilitasyon ile Tasarım ve Mimaride Doğaltaş başlıklı oturumlar gerçekleştirildi.
Oturumların ardından çevre ve rehabilitasyona değer vererek sürdürülebilir madencilik yapan firmalara plaket takdimi yapıldı. Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna da bu kapsamda maden vasfını yitirmiş arazilerin tarım alanlarına dönüştürülerek ekonomiye katkı sağlaması nedeniyle plaket verildi.
